DIGITAAL ZELFPORTRET

jongeren, moderne media en onderwijs

START

CONTACT

Met leerlingen, collega's, ouders en geïnteresseerden in het materiaal op deze site communiceer ik via mijn mobiele telefoon, maar dat zet ik niet op deze site na een negatieve ervaring met RTL Z. Mail maar als je het wil hebben.
Nu ik gestopt ben met werken heb ik als email adres:
Tenhaeffbram@gmail.com

BIJLES NATUURKUNDE EN EXAMEN TRAINING

Je kunt als leerling van bovenbouw HAVO en VWO bij mij natuurkunde bijles en examentraining doen. Tegen een redelijke vergoeding help ik leerlingen in de buurt van mijn woonplaats Castricum met hun school Natuurkunde.

Deze site is bij dat werk dienstbaar. Je krijgt A4tjes met lastige HAVO en VWO sommen en op mijn site staan PPT's waar de antwoorden duidelijk in staan. Wie goede hulp vragen heeft kan ik helpen. Benader me via mobiel of mail (data zie boven).

SPAANSE GRIEP

https://drive.google.com/file/d/13XKInl_VtLvhTo84u0bl4NbaggtVc3e4/view?usp=sharing

Hierboven hangt de PPT van mijn lezing Spaanse Griep, het dramatische verhaal over de ramp van 1918-19, die ik 17 januari 2022 hield. Als je op het linkje klikt kun je de lezing live zien en horen.

41 jaar leraar

Natuurkunde en NLT

Mijn naam is Bram Tenhaeff, ik ben eerste graads natuurkunde leraar geweest met belangstelling voor historische en filosofische zaken in het onderwijs in de B-vakken. Sedert 1 juni 2020 ben ik met pensioen, na 41 jaar leraar te zijn geweest. Dingen over mij vind je elders op deze site. Ik heb op 7 scholen en 5 faculteiten aan 3 universiteiten gewerkt. Ik was leraar Natuurkunde en NLT en heb op de LH in Wageningen, de GU en de VU in Amsterdam projecten met filosofie en geschiedenis van de natuurwetenschappen gedaan, naast didactische dingen over projectonderwijs en e-learnen. Deze site bevat materiaal over onderwijs in Natuurkunde en NLT en over reflectie op moderne media, materiaal voor leerlingen, ouders en collega's.

Ik heb in mijn NLT module de APENCULTUUR leerlingen digitale zelfportretten laten maken, om ze te helpen na te denken over de vraag wat wel en wat niet goed voor ze is in hun activiteiten op het net. Daarom heet mijn site digitaalzelfportret.nl, de leerlingen moesten reflecteren op hun digitale gedrag. De site is ook mijn digitaal zelfportret: er staat veel onderwijskundig materiaal op dat ik in de loop van tientallen jaren heb gemaakt.

De lessen die in de APENCULTUUR staan zijn goed materiaal om leerlingen te laten nadenken over hun internet- en IPhone gebruik. We hebben het van 2014 tot 2019 door ruim 1200 leerlingen laten doorwerken. Bijna 90% van hen schreef dat hun digitale gedrag fors veranderde, dat ze van 7,5 uur per dag naar ruim 1,5 uur per dag terug gingen. Onder de kop REFLECTIE kun je mijn verhalen hierover lezen, plus het idee voor het proefschrift dat ik helaas niet mocht schijven omdat ik al te oud was. Iets voor een jonger iemand?

Mijn materiaal is door iedereen gratis te gebruiken. Er zit wel copyright op. Mensen mogen het wel gebruiken maar niet zonder overleg veranderen.

Deze site bevat vooral dingen die ik in de les gebruikt heb - analyses, boekjes, presentaties, foto's, films, enz.. Behalve lesmateriaal voor leerlingen en collega's is er informatie voor ouders over ICT-gedrag van jongeren te vinden evenals resultaten van internationaal onderzoek over jongeren en hun media.

In het schooljaar 2019-2020 heb ik een boek over onderwijs geschreven, waarin ik verhalen over mijn 60 jaar op school vertel. Het boek ONWIJS is nu af. 't Schrijven van zo'n boek is een enorm werk en ik heb bijna alle fouten er uit gehaald. Schrijven is heerlijk, maar dat gepiel: oef, wat een werk! Mijn boek bevat verhalen over wat ik van leerlingen heb geleerd. Ik schrijf positief over onderwijs. Het is het leukste vak dat er is, daarom vertel ik leuke verhalen. In mijn boek geen gezeik en geen ruzies. Op en na mijn afscheid 25 juni 2020 jongstleden hebben vrienden en oud leerlingen het boek gehad.

Ik doe meer dan verhalen vertellen. Ik zeg welke les ik uit mijn ervaringen trek over goed en fout onderwijsbeleid. Als je in 41 jaar onderwijs 32 jaar in (G)MRen hebt gezeten waarvan 20 jaar als voorzitter dan heb je veel beleid zien voorbij komen en heb je geleerd wat wel en wat niet tot succes leidt. Mijn conclusies staan in 't boek dat vooral voor intimi is bestemd, maar waar ook anderen wat van kunnen leren.

Er zijn 600 exemplaren van het boekje gedrukt. Ze zijn nu bijna allemaal uitgedeeld. Dat was enorm leuk. Ruim 400 oud collega's en tal van leerlingen en vrienden hebben het al gehad. Uit dit uitdelen kwamen leuke gesprekken voort, ik kan het iedereen aanraden om dat bij zijn pensioen te doen. De gesprekken gaan vooral over onderwijs. Het boekje hangt hier onder aan deze site. Iedereen kan het digitaal lezen.

Mijn 7 zelf geschreven NLT modules heb ik aan de NLT vereniging geschonken, zodat andere scholen in Nederland het ook kunnen gebruiken. De komende jaren hoop ik het gebruik van dit materiaal te bevorderen door hier en daar lezingen te geven en te helpen bij het geven van de lessen.

Bram Tenhaeff

LEZINGEN

Na 41 jaar werk als 1e graads leraar Filosofie, Natuurkunde en NLT ben ik nu met Corona pensioen en na 2 jaar oorverdovende stilte bied ik me op scholen aan om nog wat te doen. Hier en daar wat bijles of les geven en ook onderwijskundige lezingen geven waar scholen hun voordeel mee kunnen doen.

Over mijn carrière heb ik een boek geschreven, ONWIJS, dat hier boven hangt. De teksten hier onder beschrijven lezingen die in de loop der jaren op diverse scholen en faculteiten door mij gegeven zijn. Scholen kunnen ze aanvragen, aan hun situatie aangepast. Bij elke lezing hoort een PPT en WORD-documenten, dat materiaal hangt hier onder aan mijn site. Daar en in ONWIJS zijn van alle lezingen uitgebreide beschrijvingen te vinden. Maar dat is lang zoeken, hieronder staat het in een A4tje, dat is veel korter. Elke lezing duurt een uur.

1 EFFECTIVE TEACHING: ONDERWIJS OF ONWIJS

Leerlingen zijn in de laatste 25 jaar op tal van manieren veranderd. Deze lezing geeft een analyse van die veranderingen vanuit het werk van de grote pedagogen Dewey, Skinner en Piaget en leidt tot de benadering effective teaching. In die analyse staan 3 werkwoorden centraal: motiveren, auto-matiseren en structureren. De lezing verhaalt over opzet en succes van effective teaching.

Je zult je verbazen: theorielessen met goede digitale middelen aan grote groepen van 100 leerlingen gecombineerd met werklessen aan kleine groepen leidden tot een enorme verbetering: meer effectieve lessen, beter huiswerk gedrag en veel hogere cijfers. In de PPT de cijfers van een experiment hier mee.

2 MEER BETA KIEZEN: MINNAERT ALS INSPIRATIE

Op scholen daalt het aantal bèta-leerlingen wel eens. Dat heeft ooit geïnspireerd tot een lezing over de middelen die je kunt inzetten om daar effectief wat aan te doen. Ooit werd de lezing voor eerste graads natuurkunde leraren op de Woudschoten Conferentie gehouden. Op scholen kan dit verhaal voor ß-docenten gehouden worden. Ze zullen genieten van Minnaert en de bijgevoegde projecten.

3 HOE HET WEL MOET!

Provocerende lezing over een techniek om de begeleiding van profielwerkstukken te verbeteren. Deze lezing ontstond in 2002, toen het op ‘t JPT in Castricum met de profielwerkstukken niet goed ging. Het leidde daar tot een dramatische verbetering van de manier waarop profielwerkstukken begeleid werden. Vrijwel alle scholen kunnen hier wat van leren. Deze lezing is voor bovenbouw docenten van HV-scholen.

De lezing is samengevat in een bijtend stuk van 4 A4tjes waarin de vloer wordt aangeveegd met de te losse aanpak van veel scholen bij de begeleiding van profielwerkstukken. Het stuk heeft jaren op het internet gecirculeerd.

4 DE RESEARCHKLAS: NLT OP HET JPT

Onder de titel de Researchklas is in 2008 een lezing gegeven waarin bepleit wordt NLT tot verplicht vak voor bèta’s te maken om vanuit dat vak voor bèta’s mentoraat en studiekeuze te organiseren. Bij de lezing hoort een brochure en een duidelijke PPT die de bedoeling duidelijk maakt. De lezing zou op een school voor alle bèta’s en de school leiding gehouden kunnen worden.

5 APENCULTUUR

De apencultuur is de cultuur van domme apen die elkaar met hun mobieltjes de hele dag na-apen. Het is geschreven uit bezorgdheid over ‘t gedrag van onze pubers die aan hun apparaten vast geplakt zijn. Het boekje van 80 pags is een NLT module die ongeveer 1200 kids in 4HV gevolgd hebben waarbij ze van 7,5 uur naar 1,5 uur scherm loeren per dag terug gingen. De module bespreekt psychologische thema’s als vriendschap en vrijheid & dwang en eindigt met een socratisch gesprek over vriendschap, waarbij duidelijk wordt uitgelegd hoe je zo’n gesprek moet voeren.

Bij ‘t boekje hoort de rede Dik, gek en blind, waarin Caroline Klaver, hoogleraar oogheelkunde uitlegt wat het gevolg van ‘t gedrag is: 25% wordt blind als ze niet minder gaan scherm loeren!

De lezing verhaalt over ‘n reflectieve aanpak van verslaafde kids van 16 jaar, van verbieden is geen sprake (je moet niet verbieden maar helpen). Ik ben een tegenstander van de zak in lokalen waar de mobieltjes in moeten. Mobieltjes moeten op tafel, ze moeten positief gebruikt worden. Elke school kan hier zijn voordeel mee doen. Het beste publiek is de verzamelde docenten vergadering.

6 GEKTE

Ik heb 15 keer in mijn leven iemand naar het gekkenhuis gebracht. Ik heb hier over als leraar altijd vrijuit gesproken, vandaar dat er ooit een leerling was die me vroeg of ze bij mij ‘n profielwerkstuk over Gekte mocht doen. Dit meisje was Michelle Nederveen, nu Psychiater en net geëmigreerd naar Drenthe. We hebben nog altijd contact. Van haar heb ik geleerd dat je leerlingen lessen kunt laten maken als je de boel maar goed organiseert. Ik heb gemerkt dat leerlingen van niets zo veel leren als actief in het onderwijs ingeschakeld te worden door lessen te geven.

Het boekje GEKTE is geschreven door 4 leerlingen, voor hun profielwerkstuk, en door mij geschreven. De module is privacy gevoelig, vandaar dat ik deze niet op het net hang, net als de lezing.

Gekte is een NLT module waarin leerlingen leren praten voor psychische problemen. Dat leren praten is belangrijk voor pubers, daarom was Gekte een succesvolle NLT module. Ruim 1500 leerlingen hebben de module in 4HV gevolgd.

7 WETENSCHAPSFILOSOFIE EN BEROEPSGERICHT ONDERDEEL

Als je in 4, 5 en 6VWO NLT geeft is er ook ruimte voor moeilijke modules, dingen die normaal nooit op school worden gedaan. Wij hebben in 5VWO in de laatste periode een module wetenschapsfilosofie gedaan. We gebruikten HET VERSCHIJNSEL WETENSCHAP van Herman Koningsveld. Leerlingen moesten uit dat boek 175 pagina’s lezen en er presentatie opdrachten over doen zodat de les bestond uit een docenten verhaal – een half uur – en 2 leerlingen presentaties - samen een uur. Bij de lessen hoort een strakke PPT waarin alles schetsmatig aan de orde komt en nog eens rustig na te lezen is. Hermans boek is bijna 200.000 keer verkocht en ik merkte pas na deze lessen hoe goed het is: de leerlingen begrepen de stof na lezing van zijn boek en na het volgen van de presentaties heel goed.

Na de vakantie in 5V kregen ze in 6V het beroepsgerichte onderdeel. Leerlingen moesten een presentatie houden over een boek dat ze in de vakantie hadden gelezen en dat ging over de studie die ze na het VWO hoopten te gaan doen. De tekst van de module Beroepsgericht Onderdeel (6VWO, eerste periode) is slechts 5 pagina’s en bevat dwingende aanwijzingen over hoe je zo’n presentatie voorbereidt en houdt.

Deze lezingen houd ik graag op scholen. Je kunt op 2 manieren contact met mij zoeken: mobiel bellen cq appen naar 0654281069 of anders mailen naar Tenhaeffbram@gmail.com.

Ik ben niet duur maar ook niet gratis. Als ik wat op een school doe kost ik 50 euro netto per uur. Dat was ook mijn salaris als schaal 12 functionaris.

Met vriendelijke groet,

Bram Tenhaeff

POLITIEKE THEMA's.

4 mei lezing die ik twee keer heb gehouden, in 2018 op school en in 2021 voor de Rotary in Alkmaar. Ik ga er een podcast van maken waarbij men mij kan horen en tegelijk de PPT kan zien. De letterlijke tekst hangt hier onder. Mijn verhaal loopt uit op een vergelijking tissen wat de joden is aangedaan en wat we nu met buitenlanders doen.

In ons land is het onmogelijk om een huis te kopen als je onder de 30 bent en arm. 35 jaar neoliberalisme hebben ons van 'n democratie in 'n financiocratie veranderd: in de huizenwereld zijn financiele jongens de baas in plaats van de politiek. Een boze lezing over wat er moet veranderen die ik graag in een felle podcast ga omzetten.

FILOSOFISCHE THEMA's

Omdat ik filosofie heb gestudeerd heb ik veel geschreven, dat leer je in zulke opleidingen nu eenmaal. Hieronder twee lezingen die uit mijn schrijfsels zijn voortgekomen. De REALITEIT VAN ATOMEN over het begin van de Atoomfysica en DEMOCRATIE OF FINANCIOCRATIE, over Poppers Democratie begrip en hoe dat verwaterd is door 35 jaar Neoliberalisme: in westerse samenlevingen is niet de politiek de baas maar is alle macht aan de financiele jongens. Al mijn oud leerlingen die die kant op zijn gegaan zijn milionair. Kids die geneeskunde of natuurkunde zijn gaan doen, moeilijke studies, zijn relatief arm.

WAT IS GOED ONDERWIJS?

de 5 werkwoorden

Na de laatste twee grote vernieuwingen in het onderwijs, de basisvorming en de 2e fase, is ons onderwijs in het slop geraakt. Veel onderwijs is leerboek gestuurd geworden: week 1 paragraaf 1, week 2 paragraaf 2, enz.. Zo werken leerlingen op treurig stemmende wijze zelfstandig de stof door. Goed onderwijs is wat anders: daarin staan de interacties tussen leraren en leerlingen centraal en daarin wordt goed les gegeven. Een goede frontale les, waarin leerlingen uitgedaagd worden na te denken en mee te doen, is het beste wat ons onderwijs te bieden heeft. Vaak is er veel te veel aandacht voor de materiele kant van onderwijs, de nieuwe laptops. Laptops en computers zijn heel erg belangrijk in het onderwijs, maar het gaat altijd om de dingen die er mee gebeuren. Om dit te benadrukken zeg ik graag dat alle lap top scholen mislukt zijn. Goede onderwijs met ICT organiseren is net als goed gestructureerd practicum veel werk, ik doe dat al 40 jaar, en kost heel wat meer dan de nieuwste apparaatjes. Over dit onderwerp heb ik met veel Techno Optimisten ruzie gemaakt. In mijn memoires ONWIJS, verhalen over 60 jaar onderwijs, staan voorbeelden en analyses hierover. Niet gehinderd door veel kennis van zaken geloven vooral alpha's erg in de nieuwste hebbedingetjes, zo is mijn ervaring.

In mijn boekje De Dingen De Baas staat een stuk over voor leerlingen, waarin ik fiks uitpak over het belang van goed onderwijs en een goede onderwijs filosofie. Hier onder staat dat stuk. Basisidee is dat er op school hard gewerkt moet worden en dat mijn 5 werkwoorden aangeven hoe dat werken hoort te verlopen (structureren, automatiseren, disciplineren, motiveren en begeleiden). Commentaar op dit stuk stel ik op prijs. Het is een harte kreet!

In de vorm waarin het hier staat bespreek ik de vraag wat goed onderwijs is met leerlingen. De context in het gesprek met leerlingen is de vraag welke stukken onderwijs te automatiseren zijn: wat kan je beter thuis op je PC of op je IPhone doen dan op school. In De Dingen de Baas is automatisering het centrale thema, wat moet meer en wat juist minder geautomatiseerd worden. Bij onderwijs geldt mi voor ca 25% van de activiteiten dat er beter geautomatiseerd kan worden. Dat getal van 25% verzin ik niet zo maar, dat heb ik opgepikt uit eindeloos veel interviews van leerlingen. Veel scholen geven te veel slechte lessen (en maar klagen over de zwaarte van het vak): leerlingen moet 3 middagen vrij hebben om van hun automaten te kunnen leren!

REFLECTIE OP MEDIAGEBRUIK

voor ouders en collega's

In het 1e decennium van deze eeuw hebben we de opkomst gezien van sociale media. Deze belangrijke culturele gebeurtenis heeft grote gevolgen voor ons onderwijs: met de opkomst van de steeds kleinere zakcomputertjes met hun welluidende namen zien we ook dat jongeren een steeds groter deel van hun dag vullen met activiteiten op de sociale media. Metingen suggereren dat jongeren in de westerse wereld momenteel gemiddeld ruim 6 uur per dag met moderne media bezig zijn, en slechts 4 uur per dag met school.

Scholen hebben de hele dag te maken met jongeren en hun media. Behalve de gewone schoolregels - sommige dingen mogen gewoon niet - hebben wij ook een benadering waarin we kiezen voor reflectie, we proberen jongeren systematisch te laten nadenken over hun gebruik van moderne media. In het aangehangen stuk de uitleg.

Vooraf alvast 2 kenmerken van reflectie. Reflectie doen subjecten zelf - het is absoluut niet gedwongen of autoritair - en reflectie stopt nooit. Ik zeg nooit wat goed is, leerlingen moeten zelf nadenken over wat ze doen in plaats van mij te vragen wat goed is of mij na te doen. Ook houdt reflectie nooit op, dezelfde vragen dienen zich telkens opnieuw aan. Daarom zit er veel herhaling in de opdrachten. De leerlingen denken dus telkens opnieuw op een net wat andere manier na over wat ze doen en wat ze daar zelf van vinden, dat is het idee.

KETEN OP COLLEGE

Grote veranderingen op de middelbare school hebben gevolgen voor het onderwijs aan de universiteit, en later, voor de samenleving. De invoering van de Tweede Fase in de jaren 90 heeft grote invloed gehad op het soort studenten dat de universiteit bezocht. De socioloog Abram de Swaan schreef er in 2002 een stuk over: op geestige wijze klaagde hij over het recente keten op college, direct gevolg van de veranderingen in studiehouding van de generatie studenten in het eerste decennium van onze eeuw. De cartoon hierboven stond bij het stuk: vanuit de positie van de docent was de collegezaal 'n verzameling wriemelende studenten die allemaal wat anders deden dan luisteren of aantekeningen maken. De flesjes water en de mobieltjes hadden net hun intrede gedaan. Hieronder de feiten van toen, een leerzame rel.

HEIMWEE NAAR DE HBS?

In de zomer van 2018 is het boek WIJ VAN DE HBS, Terug naar de beste school van Nederland uitgekomen. Twee journalisten, Steenhuis en Bouwman hebben een zwak geschiedenisboek geschreven over mijn oude school, de HBS die in 1972 door het VWO vervangen werd. Ze doen alsof vroeger alles beter was, zeker in het onderwijs. Hieronder een persoonlijk getinte recensie van het boek. Ik breek de tekst af door beelden uit het boek te vergelijken met mijn herinneringen.

De HBS was beslist niet de beste school die Nederland ooit gehad heeft, maar een matig schooltype waar absurd veel kinderen bleven zitten. In mijn carrière op het Pascal College in Zaandam waren de aantallen zittenblijvers: 17 ll'n in de tweede, 11 in de derde en 24 in de vierde klas. De school was veel minder goed dan ons huidig VWO, dat ook nog meer dan 20% van de populatie trekt terwijl nooit meer dan 7% van de toenmalige populatie de HBS bezocht.