BIG HISTORY
Aan universiteiten wordt tegenwoordig Big History gegeven, op plaatsen waar vroeger Filosofie gedaan werd. Ik heb aan de hand van de Big History site van Bill Gates met 10 historische drempels uit de evolutie van de mens en zijn cultuur een eigen boek gemaakt. Het zijn 2 Big History projecten geworden die ik in de 5e klas bij NLT in 2 periodes draaide en die te goed zijn om na mijn pensioen niet gebruikt te worden (De site van Gates is https://school.bighistoryproject.com/bhplive).
Het 1e deel van mijn boek heet DE DINGEN DE BAAS, het gaat over grenzen aan automatisering. Het is een NLT-project dat ik samen met 56V-leerlingen gemaakt heb. Ik verzorgde als leraar de grote lijn - de laatste 5 drempels van Big History (domesiticatie vuur, neolithische revolutie, wetenschappelijke , industriële en digitale revolutie) - en leerlingen hebben in opdracht teksten over techniekfilosofische voorbeelden gemaakt (9 cases waarin het gaat over MEER of MINDER automatiseren). Die teksten hebben ze voor hun profielwerkstuk gemaakt, ik heb per PWS wat pags in DE DINGEN DE BAAS ingevoegd.
Dit model van meeschrijven aan een boekje heb ik vaker gehanteerd: zo wordt het werk van leerlingen in elk geval door iemand gelezen. Ik zorg als leraar voor publiek, leerlingen uit lagere klassen die de tekst voor de les moeten bestuderen. Deze manier van doen maakt het maken van profielwerkstukken serieuzer: waarom zou je in Godsnaam een tekst maken als niemand die ooit serieus leest? Bovendien is het goed om aan teksten eisen te stellen: ze moeten in elk geval zo goed zijn dat mede-leerlingen er wat van kunnen leren. Het probleem van copy-paste heb ik niet, wie voor medeleerlingen schrijft pleegt geen plagiaat!
In de periode van dec 2015 tot en met jan 2016 heb ik de eerste versie van het boekje gemaakt. In 2017 was 't boek af. Daarna heb ik zelf de techniek filosofische thema's DE BIONISCHE MENS, PSYCHIATRISCHE APPJES, ALLEEN MAAR MIL-JARDAIRS EN PAUPERS en ECHTE OF KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE? ingevoegd. Het boekje is nu klaar, maar nog niet zonder fouten. Collega's kunnen het beoordelen.
In 2018 en 2019 heb ik het 2e deel gemaakt, EN GOD ZAG DAT HET GOED WAS. Dat boek is mijn weergave van evolutionaire drempels van Big History (Oerknal, Sterrenstof en planetenstelsels, Ontstaan van de aarde, Ontstaan van het leven en Humane evolutie). Ik geef een filosofisch getinte weergave van de eerste 5 drempels, met andere accenten en andere verhalen dan eerder gepubliceerd werk: bij mij staat Lakatos theorie van Researchprogramma's centraal. Ik hoop beide verhalen ooit samen uit te geven, 250 pagina's waarin de verhalen van Big History op sappige wijze verteld worden met een filosofische kader dat je niet in ander werk vindt.
Het project zal uitlopen in een historisch-filosofisch coda waarin de overgang naar een nieuw wereldbeeld wordt beschreven, de grote revolutie waar wij nu in zitten. Het antropoceen noemt Rene ten Bos deze nieuwe geologische periode, Gaia zegt James Lovelock, Yuval Noah Harrari heeft het over het dataregime, terwijl Joop Goudsblom en Peter Westbroek van het ecologisch regime spreken.
Wij hebben nu een generatie jongeren die er echt wat aan willen doen, die duurzaamheid en sustainability willen studeren en die NIET bij de pakken neer willen zitten. Daarom heeft mijn cursus Big History de lading van verandering van het wereldbeeld. Als je dat overdreven vindt: lees de grote Big History schrijvers van dit moment (zie recensies hieronder): Harari, Diamond, Charles Mann en Ian Morris, of filosofen als Rene ten Bos, Timoty Norton en Michel Serres. Lees Rutger Bregman niet, hij is een popie Jopie babbelaar.
Scholen die belangstelling hebben voor mijn project hebben kunnen het gebruiken. Ik houd dan graag een introducerende lezing over mijn benadering, om er voor te zorgen dat het goed gaat. In die lezing leg ik nadruk op de filosofische opzet van mijn boekje, techniek filosofie en wetenschapsfilosofie. De lezing is een verkorte versie van onderstaande PPT die ik in de lessen altijd gebruikte. Ik behandel in de lezing van een uur alleen de hoofdlijn, de definitie van de drempels, grote schrijvers en de filosofische achtergronden.
ACCO LEUVEN
In tal van landen zijn leerboeken over Big History verschenen. Bij ons heeft de chemicus Fred Spier Geschiedenis in het groot geschreven, een alomvattende inleiding zegt hij in de ondertitel. Jarenlang was het het enige boek dat in Nederland in de handel was, het leunde zwaar op het onvolprezen Vuur van Joop Goudsblom.
In ons taalgebied is 'n fraaie Belgische serie ontstaan bij uitgeverij Acco in Leuven. Hierboven zijn de boeken afgebeeld, ze horen bij eerste en tweede jaars colleges die op de universiteit van Leuven gegeven worden. De kwaliteit van het werk is zeer hoog. Ik heb Manuel Sintubin een paar keer ontmoet, op een conferentie en op zijn college. Top.
JARED DIAMOND
Jared Diamond is de afgelopen decennia de productiefste schrijver over Big History geweest. Deze bioloog heeft met Zwaarden, Paarden en Ziektekiemen velen naar de Big History toe getrokken. Ook zijn andere boeken - De Derde Chimpansee, De wereld van Gisteren, Omwenteling en Ondergang - hebben allemaal met Big History te maken. Al deze boeken heb ik met intelligente Vwo-leerlingen geleden, bij ANW, bij NLT en voor profielwerkstukken. Daarom weet ik hoe zeer de generatie van de afgelopen jaren van het onderwerp Big History houdt: filosofie is uit, geschiedenis in het groot in!
Het eerste wat ik van hem las waren de Ziektekiemen, een boek waarin hij aan een collega vogelaar op Nieuw Guinea de vraag stelt waarom zijn jullie arm en wij rijk. Zijn antwoord aan de Papoea waarmee hij naar vogels zoekt is dat jullie last hebben gehad van onze ziektekiemen. Ik dacht dat ik wat van ziektes in de loop van de geschiedenis wist, omdat ik William McNeill kende van mijn studie in Amsterdam. Foute boel: Diamond heeft me met Zwaarden en Paarden nog veel meer op dit gebied geleerd. Dat geldt ook voor zijn andere boeken. Als er een Nobelprijs zou bestaan voor goede, populaire non-fictie zou hij die moeten krijgen. Over de hele wereld is Diamond door miljoenen intellectuelen gelezen. De huidige populariteit van Big History heeft veel met zijn prachtige werk te maken.
IAN MORRIS
Ian Morris heeft een fraai boek geschreven over de vraag of het westen niet door China overvleugeld zal worden. Zijn verhaal is een Big History verhaal. Erg Mooi. Door de hele geschiedenis heen is China de belangrijkste macht op de wereld geweest. Na de wetenschappelijke revolutie, van 1600 tot 200 lag het westen even voor, maar dat is nu al weer voorbij.
YUVAL NOAH HARARI
Een van de grote historici van dit moment is de Israëlische hoogleraar Yuval Harari. Hij heeft inmiddels twee prachtige werken over Big History gemaakt, Homo Sapiens en Homo Deus. Van beide hieronder een recensie. De eerste van mijn hand, de tweede van de hand van mijn oud-leerling Miriam van der Veen die nu geschiedenis studeert en die net als wij erg van Harari onder de indruk is.
Er staan films van Harari op 't net, waaronder onderstaande TED-talk over HOMO SAPIENS:
https://www.ted.com/talks/yuval_noah_harari_what_explains_the_rise_of_humans?language=nl
Ook over HOMO DEUS is het nodige op het net te vinden:
https://www.youtube.com/watch?v=XOmQqBX6Dn4
CHARLES MANN (1955 - heden)
Charles Mann is een fysicus die een heel leven journalistiek en historisch werk over wetenschap geschreven heeft. Ik leerde hem kennen toen zijn 2 dikke pillen 1491 en 1493 in Nederlandse vertaling uitkwamen: het waren zeer leesbare verhalen over de Columbiaanse Verandering die de wereld met de ontdekking van beide America's onderging: bijna alles wat wij nu eten - van tomaten in Italie tot aardappelen en mais - is vanaf toen uit een van beide america's naar ons continent verplaatst. Die verandering heet de columbiaanse verandering. Lezen van de boeken maakt je hier gevoellig voor. In 1491 staan pagina's met foto's van aardappelen uit Zuid America waar ik diep van onder de indruk was, en zo is er veel meer. Boeiende Big History om te lezen voor een ieder.
Daarna las ik De Tovenaar en de Profeet, een boek over 2 manieren om te reageren op de naderende ellende van klimaat en milieuproblemen. De tovenaar reageert wetenschappelijk, hij vindt nieuwe dingen uit die ook op dit gebied helpen. De profeet voorspelt ellende en zegt dat we moeten stoppen met X, Y en Z, als dat gevaarlijke activiteiten zijn, anders gaat de wereld ten onder.